Ljiljana Dešević, psiholog

Primarijus Dr. Milenka Vraneš-Grujičić, spec. medicine rada

 Posvećeno našem mentoru, primarijusu doktoru Miladinu Ćosoviću, specijalisti medicine rada

Rad je prezentovan na II kongresu doktora opšte i porodične medicine Crne Gore, održanom maja 2015, na kome je jedna od tema bila: „Bolesti zavisnosti, primarno-zdravstveni pristup”.

Ova tema odabrana je, kako su to istakli uvodničari, zbog nepostojanja standardizovane metode rada izabranog doktora u lečenju zavisnosti

Ovaj rad je prilog za standardizaciju lečenja bolesti zavisnosti na primarno-zdravenom nivou. Rad povezuje klasičan pristup lečenju bolesti zavisnosti sa modernim metodama rada sa pacijentima.

Klasičan pristup lečenju bolesti zavisnosti mogao bi da se svede na dva slogana kojima se psihijatrija na našim prostorima decenijama rukovodi, a to su:

„Psihijatrija se radi timski“

„Ne postoji lako rešenje za težak problem“

Predlažemo da ovi slogani budu putokaz koji treba da slede oni koji na primarno-zdravstvenom nivou rade sa zavisnicima.

 

UVOD

Svaki dom zdravlja u Crnoj Gori ima timove izabranih (porodičnih) doktora, koji zavisnike na lečenje upućuju u centar za mentalno zdravlje. Centar za mentalno zdravlje zavisnike sa težim oboljenjem upućuje na hospitalno lečenje.

 

U centru za mentalno zdravlje sa zavisnikom i članovima njegove porodice rade psihijatar, psiholog i socijalni radnik.

 

Psiholog se bavi psihodijagnostikom i psihološkim osnaživanjem, a socijalni radnik socijalnom dijagnostikom i socijalnom podrškom zavisnika. I pored toga lečenje ove kategorije pacijenata je u najvećoj meri farmakoterapijsko.

 

Znači, u domu zdravlja zavisnik i članovi njihove porodice ne prolaze kroz koordiniran, sveobuhvatan i dugoročni psihosocijalni tretman. Posledica svega ovoga su česti recidivi.

 

POLAZNA PREMISA

 

Polazna premisa rada je da je zavisnost bolest koja se ispoljava na somatskom, psihološkom i socijalnom nivou, i da pravog lečenja zavisnosti nema bez rešavanja sve tri ove grupe problema.

 

OČEKIVANJA OD IZABRANOG DOKTORA

 

U lečenju bolesti zavisnosti izabrani doktor može puno učiniti.

Preduslov za to je da on:

Prepozna zavisinost u bolesti sa kojom se susreće

Da je motivisan da se bavi rešavenjem tog problema

Da je u stanju da ostvari kontakt i održi odnos sa zavisnikom i njegovom porodicom

 

U tom cilju izabrani doktor bi trebalo da ima:

Relevantna znanja i informacije

Profesionalno ponašanje

Etičko ponašanje

 

DELOVANJE IZABRANOG DOKTORA

 

Da bi izabrani doktor zavisnika lečio na sveobuhvatan, koordiniran i organizovan način, smatramo da on treba da na pogodan način kreira svoj metodološki postupak lečenja zavisnosti.

 

U tom cilju predlažemo da on:

Formira svoj lični terapijski tim za lečenje zavisnika

Koordiniše radom tog tima

 

Terapijski tim izabranog doktora za lečenje zavisnika bi trebalo da čine:

Centari za podršku unutar domova zdravlja

Druge institucije (centar za socijalni rad, obrazovne institucije, policija i sl.)

Vaninstitucionalne (nevladine) organizacije koje se bave zavisnicima

Volonteri

 

Na nivou doma zdravlja u terapijski tim bi trebalo da uđu:

Izabrani doktor

Tehičar izabranog doktora

Psihijatar, psiholog, socijalni radnik i tehnčari centra za mentalno zdravlje

Lekari i tehničari drugih centara za podršku, kao i jedinica za podršku doma zdravlja

Izabrani doktori članova porodice zavisnika

 

Naš predlog je, znači, da izabrani doktor djeluje, s jedne strane, na novou zavisnika i njegove porodice, a s druge strane na nivou terapijskog tima.

 

RAD IZABRANOG DOKTORA SA ZAVISNIKOM I NJEGOVOM PORODICOM

 

Jedna od najvažnijih aktivnost izabranog doktora u radu sa zavisnošću je rad na motivaciji zavisnika i članova njegove porodice za:

Ulazak u proces liječenja

Istrajavanje u liječenju

Istrajavanje u apstinenciji

 

TERAPIJSKE METODE RADA SA ZAVISNIKOM I NJEGOVOM PORODICOM

 

Terapijske metode u radu sa zavisnikom i njegovom porodicom, za koje izabrani doktor može da se opredjeli, mogu da budu sledeće:

Medikamentozna terapija

Individualna psiho-socijalna terapija (koja stavlja fokus na psihološke i socijalne potrebe i probleme zavisnika i članova njegove porodice)

Grupna psiho-socijalna terapija (koja razvija toleranciju, empatiju, poverenje, odgovornost, brigu za druge i sl.)

 

Izabrani doktor i članovi njegovog terapijskog tima bi trebali da podstiču zavisnika da se uključi u rad postojećih neformalnih terapiskih grupa samopomoći.

 

RAD IZABRANOG DOKTORA SA TERAPIJSKIM TIMOM

 

Na nivou rada sa terapijskim timom predlažemo da izabrani doktor sprovodi sledeće aktivnosti:

 

Da za članove terapijskog tima organizuje redovne konzilijarne sastanke na kojima bi se:

Podnosili izveštaji o radu

Donosile odluke o daljem delovanju

Da za članove terapijskog tima organizuje treninge (edukativna predavanja i radonice)

 

Da osmisli i štampa svoj lični promotivni materijal (liflete i priručnike) koji bi sadržavali:

Fotografije, biografije i reference izabranog doktora i članova terapijskog tima

Primere dobre prakse

Praktične preporuke za zavisnika i njegovu porodicu

 

Da inicira i podrži formiranje grupe sampomoći za „svoje“ zavisnike i članove njihovih porodica

 

Da kroz medisjko predstavljanje svojih ideja i rada animira širu zajednicu za probleme zavisnosti

 

Da podstiče volonterizam u okviru zdravstvenog sistema

 

Da podržava kampanje vezane za rešavanje problema bolesti zavisnosti

 

TRENINZI STRUČNOG TIMA

 

Od stručnjaka profesionalaca u zdravstvu se uvijek, a posebno u radu sa zavisnikom, očekuje prirodan, iskren, dosledan, strpljiv pristup, lična motivacija i volja za taj i takav rad.

 

Zdravstveni radnici bi u radu sa zavisnikom trebalo da imaju relevantna znanja i informacije, uzorno profesionalno i etičko ponašanje.

 

Na metodološkom nivou važno je da svi članovi terapijskog tima krozedukacije i treninge ovladaju veštinom aktivnog slušanja pacijenata u smislu:

Da stavove pacijenata ne komentarišu, ne kritikuju, ne vrednuju

Da tokom razgovora ne iznose svoja lična mišljenja i procene

Da podstiču pacijente da izražavaju svoja osjećanja